Labirent: Ölümcül Kaçış / The Maze Runner (2014)

Bir grup genç insanın (ağırlıkla erkek) kendi arasındaki ilişkileri ve çevre koşullarıyla mücadelelerini anlatan, romandan uyarlama bir film Labirent. Bu yazı da serinin ilk filmi Ölümcül Kaçış ile ilgili.

En az 3 yıldır var olduğunu bildiğimiz bir labirent düzeneğinin tam ortasındaki alanda yaşayan bir grup genç, hayatta kalabilmek ve çatışmaları engelleyerek bir toplum düzeni oluşturmak için, Alby adlı karakterin de desteğiyle bir toplumsal yapı kuruyor. Kendisinden önce kurulmuş ve yapılaşmış bir düzen içine gönderilen, filmin ana kahramanı Thomas ‘ın oyuna girmesiyle birlikte, biz de bu yapılanmayı öğrenmeye başlıyoruz. Bu yapıda, herkesin farklı bir rolü bulunuyor, filmde bütün rollere değinilmemişse de, koşucuların farklı bir grup oluşturduğunu açık olarak görüyoruz. Ayrıca bu toplumsal yaşamın belli başlı kurallar var ve bu kurallar herkes için uygulanıyor.

Bu işleyiş bir tarafta kalsın, bu yapının içindeki sosyal ilişkiler film boyunca çok önemli olaylarla karşımıza çıkıyor. İlk sahnelerden itibaren şunu görüyoruz, bu kampta iki farklı grup bulunmaktadır ve bu gruplar arasında belli belirsiz çatışmalar bulunmaktadır. Filmin sonlarında daha da şiddetlenecek olan bu çatışmalar aslında daha ılıman ve daha acımasız olan grupların çatışmasıdır. İki grup da temel olarak kamptaki gençleri koruma içgüdüsüyle hareket eder ancak yöntemleri farklıdır. İlk grup, daha insancıl olan, Alby ve etrafında yoğunlaşan gruptur; daha insancıl ve derleyici olarak hareket ederler. İkinci grup ise Gilly ve etrafındaki kişilerdir, onlar ise daha agresif ve güç gösterisine düşkün insanlardır. Ancak bu çatışmaya rağmen, labirente ilk gelen kişi olduğu için daha fazla deneyimi olan Alby’nin sözü geçer. Onun ölümünden sonar ise yaşanan çatışmalar daha sert hale gelir.

Burada, hayatlarının en enerjik döneminde bir arada yaşamaya çalışan bir grup erkekten bahsediyoruz. Bu gruplar arasındaki çatışmaların daha önce çok daha şiddetli olduğunu, bu düzenin daha sonraları oturtulduğunu Abys’den öğreniyoruz, ve bunun pek de şaşırtıcı olmadığını söyleyebilirim. Bu aşama, aslında klasik Amerikan gençlik filmlerinde karşımıza çıkan, grup çatışmaları, güç kavgaları ile ilgilidir ve güncel hayatımızla doğrudan ilişkilidir.

Yeteneğe göre seçilen koşucular ise, topluluğun en itibarlı grubudur. Meraklı ve araştırmacılardır. Thomas da bu profile uygun düşünmekte, sorgulamakta ve fiziksel olarak da bir koşucu olmak için yeterli görünmektedir. Daha önceki koşuculardan farkı ise, eyleme geçme arzusudur. Oyundaki farklılığı yaratacak olan da bu arzu ve risk alabilme özelliği olacak aslında.

Gruplar arasındaki bu çatışmaya bir de çevrede bir halka halinde sarılı olan labirent yapısı eklenince, işler iyice ilginçleşir. Etraflarını saran tehlikeli ve acımasız yapı ile baş edebilmek için en önemli unsur, keşiftir, bunu da koşucular gerçekleştirmektedir, film de adını buradan alır. Labirentin acımasız soğuk duvarlarına, bir korku unsuru daha eklenir, duvarlar arasındaki canavarlar (ızdırap verenler). Bunlar yarı canlı yarı mekanik yapılardır ve temas ettikleri insanları enfekte edebilmektedir. Programlanmış duvar hareketleriyle kıyaslarsak, ızdırap verenlerin daha dinamik sorunlar olduğunu düşünebiliriz.

Burada hepimizin içinde olduğu temel bir çıkmazdan bahsediyoruz aslında, ergenlik döneminizi düşünün, büyümeye başladığınızda hiç fark etmediğiniz duvarlar görürsünüz etrafınızda, bunlar normlar-kaideler-ahlaki değerlerdir. Bir kısmımız bunları sorgular, bir kısmımız ise sorgulamaz, sadece uyar. Labirent elbette farklı bir yapıdadır, bir defa çok değişkendir ve ölümcüldür. Ancak metaforik olarak düşününce, hayata dair bazı duyguları temsil etmektedir. Sıkışmışlık, içinde çıkamama, isyan etme, başka bir düzen isteme arayışıdır ve bu duyguları pek çoğumuz tatmıştır.

İçerideki sosyal ilişkileri ve yapıyı anladıktan sonra filmde bu çerçevede neler olduğuna bakalım.

Filmin başından itibaren bir bilinmez olarak karşımıza çıkan labirenti, Thomas, Abys’in sokulmasından sonar labirente girme cesaretini gösterdiğinde öğreniyoruz. Mesela labirentteki canavarların mekanik yapılar olduğunu, bu sebeple koku alma benzeri sezgisel olarak takip etme gibi özelliklerinin olmadığını öğreniyoruz (Thomas sarmaşıkların arasındayken canavarın yakınından geçip gitmesi). Ayrıca mekanik olan bu yapı aynı zamanda kısmen dokuya ve salgılara sahip, bir örümcek görünümünde. Sarmaşıkların ağ yapısı ve örümcek birleşimi oldukça anlamlı olmuş bence.

Thomas cesaretiyle bir dizi değişime sebep olur:

• İlk defa birileri labirentten canlı çıkar
• İlk defa bir ızdırap veren öldürülür
• İlk defa ızdırap verendeki anahtar ele geçirilir
• İlk defa daha önce açılmamış duvarlar açılır ve içeriye ızdırap verenler girer
• İlk defa labirentte yeni bir kapı bulunur

Ayrıca Thomas’dan bağımsız olarak gerçekleşen değişikliklere bakalım;

• İlk defa bir kız kampa gelir
• Başka kimsenin kampa gelmeyeceğine dair uyarı yapılır
• İlk defa, gelen bir kişi, kamp içindeki bir diğerini tanır
• İlk defa ızdırap verenler tarafından sokulan bir kişi iyileşir
• İlk defa bir kişi geçmişini hatırlar

Bütün bu süreç boyunca, Thomas’ın diğerlerinden daha farklı olduğu ve başka bilgilere sahip olduğuna dair de sinyaller alırız. Thomas daha önce yapılmamış bir şeyi başarmıştır, bunun için “yeniden doğuş” diyebiliriz kabaca. Bunun en güzel yansıması, ilk defa öldürdükleri ızdırap vereni incelemek üzere labirente girmelerinin ardından, ızdırap verene ait bir parçayı çıkartmaları sırasında görünür; mekanik parça, organik ve kadın cinsel organına benzer bir yapıdan çıkmakta ve ardından plasenta benzeri bir sıvı gelmektedir. Bir doğuma benzetilebilir bu an, gerçekten de değişim için ilk adımdır.

Elde ettikleri bu mekanik parça sayesinde şunu anlarlar, kendilerini her ay besleyen kişiler, aynı zamanda kendilerine bu tehlikeyi yaratan kişilerdir. Bir oyunun içinde oldukları çok açıktır. Kendileri de öyle bir çıkmaza girmiştir ki, kendilerini korumak için oluşturdukları düzen, yaşamlarını güvence altında tutmaktadır ancak onları harekete geçmekten ve keşfetmekten alıkoymaktadır. Koşucuların, labirentin çıkmazlarını tamamen keşfetmiş olmalarına rağmen, düzeni bozmamak için bu durumu açıklamazlar.

Thomas’ın ızdırap verenlerden birisini öldürmesiyle birlikte zincirleme olarak yaşanan bu gelişmeler, kampta yaşayanlar açısından oldukça hızlı bulunur. Gally ilk tepki veren olur, çünkü kamptakileri korumak için şiddete yönelebilecek ve lider durumundaki kişi odur. Hatta filmin sonunda deney odasına ulaştıklarında da bu korkusu devam eder, oradan çıkmak ve yepyeni bir düzene başlamak istemez.

Artık seçim, bu oyunda kalıp kalmama seçimidir. Bir çıkış yolu var ancak bu riski alabilmek cesaret ister. Riski alanlar çıkış kapısına gerçekten ulaşırlar ve ardındaki deney yapısını görürler. Ancak bu sefer başka bir karmaşa vardır, deney yöneticisi onları başarılı bulmaktadır ve teşekkür etmektedir. Gençlerin deneyden kurtulmasını ardından, deneyi kurgulayan gruba direnç oluşmaması için,  gençler sahte bir açıklamayla uyuşturuluyor. Deney kurgulayan grup kendilerinin de tehlike altında olduğunu, kendilerinin bu iş uğruna öldüğünü anlatır ve bu sayede gençlerden gelecek bir direnişi kırmış olur. Suçlu iken, kendilerini mağdur olarak gösterirler kısacası. Burası bana çok akıllıca gelmişti.

Bütün distopik filmlerde olduğu gibi dünya büyük bir tehlike altındadır. Buradaki kamp da; dünya için ölümcül olanla savaşacak kişileri seçmek için hazırlanmış ölümcül bir testtir. Testin sonucunda, laboratuvar dışında kurak alanlar ve yıkılmış binalar görüyoruz. Bir yandan da bir sonraki film için bizi merakta bırakıyor; çünkü bunca çabanın sonunda çıktıları dünyanın, bu çabaya değer olmadığını söyletiyor insana. Her şey bunun için miydi yani?! diyor izleyici.